Bản gốc “Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh” ngày 14/8/1945 đang được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III.
Ngày 13/8/1945, phát xít Nhật đã hoàn toàn tan rã và xin đầu hàng quân Đồng minh. Ngay sau khi nhận được tin đó, Hội nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương đã họp tại Tân trào từ ngày 13-16/8/1945 và quyết định khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Ủy ban khởi nghĩa được thành lập với nhiệm vụ quan trọng là lãnh đạo cuộc khởi nghĩa toàn quốc cho đến toàn thắng. Vào 23 giờ đêm ngày 13/8/1945, Uỷ ban khởi nghĩa đã ra Quân lệnh số 1 phát động “quân dân Việt Nam vùng dậy giành lấy quyền độc lập của nước nhà” (1).
Sau đó một ngày, tức là ngày 14/8/1945, Tổng bộ Việt Minh đã ra “Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh” kêu gọi tổng khởi nghĩa, giành độc lập. Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh gồm 14 dòng ngắn gọn, súc tích, lời văn giản dị nhưng hào hùng, tha thiết với quyết tâm đánh giặc, giành chính quyền để mang lại tự do hạnh phúc cho nhân dân.
Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh, ngày 14/8/1945
Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Khối tài liệu sưu tầm, hồ sơ 256, tờ 09.
Hiệu triệu nêu ra bối cảnh diễn ra cuộc tổng khởi nghĩa: “Phát xít Nhật đã gục đầu hàng phục Anh, Mỹ, Nga, Tàu. Quân Đồng minh sắp tràn vào Đông Dương. Giờ tổng khởi nghĩa đã đánh! Dân tộc ta đã đến lúc vùng dậy cướp lại quyền độc lập của mình!”, cách thức đánh đuổi giặc “bao quanh đạo quân giải phóng Việt Nam tung xương máu ra đánh đuổi giặc Nhật” nhằm mục đích “đổi lấy tự do hạnh phúc cho nhân dân”. Hiệu triệu cũng đưa ra yêu cầu “Ngày vinh quang ấy đang đòi hỏi những hy sinh quyết liệt, những dũng cảm phi thường của con em trong nước” và khẳng định cuộc Tổng khởi nghĩa của nhân dân ta nhất định sẽ thắng lợi.
Sau lời Hiệu triệu, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, hơn 20 triệu nhân dân Việt Nam từ Bắc đến Nam đã đồng loạt tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, tiêu biểu là các cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội (19/8), Huế (23/8), Sài Gòn (25/8). Chỉ trong vòng 12 ngày đêm trên đất nước ta, Cách mạng tháng Tám đã thành công rực rỡ, phá tan chế độ thống trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật, tạo tiền đề cho việc chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế hàng ngàn năm. Cách mạng tháng Tám đã đưa nước ta từ nước phong kiến nửa thuộc địa thành nước độc lập, đưa dân ta từ thân phận “nô lệ” thành người dân độc lập tự do, làm chủ nước nhà.
Nhân dân Hà Nội đón quân đồng minh vào giải giáp quân Nhật ở phố Tràng Tiền, tháng 8/1945.
Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Phông Nghệ sĩ nghiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản, SLT 78 – 484.
Quần chúng hoan hô anh em Việt Minh cướp Bắc Bộ Phủ ngày 19/8/1945
Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Phông Nghệ sĩ nghiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản, SLT 71 – 89, B30.
Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh là một đòn đánh táo bạo, một biện pháp thống nhất và cổ vũ tinh thần chiến đấu của toàn quân, toàn dân trong giờ quyết chiến chiến lược của dân tộc Việt Nam để đưa con thuyền cách mạng đến thắng lợi, đưa đất nước đến bến bờ của độc lập, tự do, hạnh phúc.
Chú thích:
- 1. Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Khối tài liệu sưu tầm, hồ sơ 256, tờ 06.
ThS. Trần Thị Hoàn (Trung tâm Lưu trữ quốc gia III)
Nguồn: Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước