VŨ KHIÊU
Anh hùng lao động, Nhà văn hóa, Giáo sư Triết học
TỪ KHÍ THIÊNG MUÔN THUỞ CỦA MẢNH ĐẤT, CON NGƯỜI
Ai đã đến Kiến Thụy nơi hội tụ khí thiêng muôn thưở này, trong một buổi chiều nhìn trời xanh biếc trên cao và biển cả mênh mang trước mặt, thì người ấy sẽ không thể không có những cảm nghĩ về mảnh đất và con người tại nơi đây.
Tôi cũng đã về đây trong một buổi chiều, thả hồn theo mây xanh, nước biếc và chợt nhớ đến mấy câu tuyệt diệu của nhà thơ trẻ tuổi và tài năng của thời Đường là Vương Bột, người đầu tiên sử dụng thành ngữ địa linh nhân kiệt.
Vương Bột, người huyện Long Môn, đất Giang Châu, có thiên tài làm văn không bao giờ phải viết nháp. Thưở còn ít tuổi, một hôm vào ngày mùng 9 tháng 9, Vương đi chơi qua huyện Nam Xương được mời dự yến của quan Đô đốc Hồng Châu là Diêm Bá Tự tại gác Đằng Vương. Trong bữa tiệc chủ nhân mời các tân khách viết giúp cho bài phú về Đằng Vương các. Mọi người đều ngại không ai dám làm. Riêng Vương Bột thì nhận lời ngay. Bài văn được mọi tân khách đều ca ngợi. Đặc biệt là khi nghe đến hai câu mô tả cảnh đẹp của trời nước Hồng Châu thì mọi người đều đứng dậy và nhiệt liệt hoan nghênh. Câu ấy là:
Lạc hà dữ cô vụ tề phi
Thu thủy cộng trường thiên nhất sắc
(Trên bầu trời mênh mông một áng mây chiều cùng bay với con cò lẻ.
Nước mùa thu hòa lẫn với bầu trời cùng một sắc.)
Phải chăng câu thơ tuyệt tác này lại rất phù hợp với bầu trời và sắc nước hôm nay của đất Kiến Thụy chúng ta?
Tôi muốn nhắc đến Vương Bột vì chính ông là tác giả thành ngữ địa linh nhân kiệt và sử dụng thành ngữ này để đánh giá mảnh đất và con người ở Hồng Châu.
Vật hoa thiên bảo, long quang xạ Ngưu Đẩu chi khư
Nhân kiệt địa linh, Từ Trĩ hạ Trần Phồn chi tháp
Hai câu này có nghĩa như sau: Thanh gươm Long Tuyền của vua Văn Vương ngày xưa là một bảo vật của trời, dù vùi sâu trong lòng đất vẫn còn bắn thẳng ánh sáng lên sao Đẩu, sao Ngưu. Đó là nói lên tính chất linh thiêng của mảnh đất.
Mảnh đất đã linh thiêng như thế, còn con người thì sao? Đây là nơi vốn sinh ra nhiều hào kiệt, lại còn là nơi hiếu khách, nơi biết quý trọng hiền tài. Giống như danh sĩ Trần Phồn biết Từ Trĩ là một hiền tài đã kết bạn với Từ Trĩ và sắm riêng cho ông một cái giường. Khi Từ Trĩ chưa đến chơi hoặc đến chơi rồi đã ra đi thì Trần Phồn treo giường lên, đợi khi nào bạn về chơi lại hạ nó xuống để bạn nằm. Ý nghĩa về cái giường của Trần Phồn đã được Yên Đổ sử dụng trong bài viếng người bạn quý của mình là ông nghè Dương Khuê: Giường kia treo những hũng hờ, Đàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn.
Từ mấy câu văn trên của Vương Bột, tôi suy nghĩ về mối quan hệ giữa địa linh với nhân kiệt hay nói chung là giữa thiên nhiên với con người trong lịch sử nhân loại, cũng như trên đất nước ta và ở địa phương Kiến Thụy.
Từ khi trái đất có con người thì con người vốn là sản phẩm của trái đất lại tác động trở lại trái đất. Trái đất tiếp tục nuôi dưỡng con người, con người ngày càng làm đẹp thêm cho trái đất và cho bản thân mình.
Trên Tổ quốc Việt Nam, mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người đã tạo ra sự phát triển không ngừng của dân tộc, tuy nhiên có những lúc con người đã phá hoại môi trường thiên nhiên và thiên nhiên cũng nhiều lúc hủy hoại cuộc sống của con người.
Thiên nhiên Việt Nam là một bà mẹ không chỉ hiền từ mà còn nghiêm khắc. Thiên nhiên vừa cung cấp cho con người những của cải vô giá từ rừng vàng biển bạc đến ruộng đất phì nhiêu. Thiên nhiên ấy còn đòi hỏi con người phải phát huy một nỗ lực phi thường, để vượt qua mọi thử thách. Muốn hưởng thụ được những thành quả mà thiên nhiên đem lại, con người phải làm thế nào khắc phục được đầm lầy, rừng rậm, khai hoang lấn biển để xây dựng xóm làng, tổ chức cuộc sống hạnh phúc. Sau đó lại làm thế nào để chống lại bão lụt, bảo vệ mùa màng, rồi còn phải tiêu diệt mọi giặc cướp, bảo vệ quê hương và lãnh thổ nước nhà.
Đó là mối quan hệ giữa địa linh và nhân kiệt đã diễn ra trên đất nước Việt Nam, và càng đậm nét hơn nữa trên mảnh đất Nghi Dương – Kiến Thụy
(Trích: Kiến Thụy xưa và nay).
Ảnh: Ngô Minh Khiêm- G Trung tâm VH-TT&TT huyện Kiến Thụy
(còn nữa)